ADHD en de systemische, transgenerationele oorzaak: een diepgaande blik
Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) wordt vaak vanuit een medische en neurologische invalshoek bekeken, met focus op genetica, hersenstructuur en neurochemie. Toch kunnen de oorsprongen van ADHD verder liggen dan alleen de biologie. Systemisch werken, en met name de benadering van transgenerationele overerving, biedt een waardevol perspectief: ADHD kan een uitdrukking zijn van onbewuste dynamieken die van generatie op generatie door het familiesysteem worden doorgegeven.
Wat is een systemisch perspectief op ADHD?
Binnen het systemisch werk beschouwen we ADHD niet enkel als een individuele uitdaging, maar als een signaal dat voortkomt uit de bredere familiesystemen. In plaats van alleen naar het individu te kijken, wordt het kind gezien als onderdeel van een groter geheel waarin het gedrag van het kind de effecten van onzichtbare familiepatronen weerspiegelt.
Deze systemische benadering gaat ervan uit dat gedrag, gevoelens en zelfs fysieke klachten niet alleen voortkomen uit persoonlijke ervaringen, maar vaak uit onbewuste loyaliteiten aan eerdere generaties. ADHD-gedrag zoals impulsiviteit, hyperactiviteit of concentratieproblemen kan bijvoorbeeld voortkomen uit een diepgewortelde behoefte om iets te herstellen of te compenseren binnen het familiesysteem.
De transgenerationele oorsprong van ADHD-gedrag
Bij transgenerationele overerving worden emoties, trauma’s en gedragingen vaak onbewust doorgegeven van ouders op kinderen en zelfs van grootouders op kleinkinderen. Deze onbewuste overdracht van ervaring en gedrag kan soms symptomen zoals ADHD met zich meebrengen. Het idee is dat onverwerkte trauma’s, verlieservaringen of langdurige stress in eerdere generaties invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van de kinderen die daarna komen.
Concrete ervaring:Een voorbeeld hiervan komt van een cliënt die als kind gediagnosticeerd werd met ADHD. Tijdens een systemische opstelling kwam naar voren dat de moeder van de cliënt haar jeugd had doorgebracht in een gezin dat het slachtoffer was van oorlogsgeweld. De onbewuste trauma’s die haar ouders meedroegen, hadden een directe impact op haar opvoeding. De dochter, als volwassene, droeg in haar jeugd de emotionele last van haar moeder, die niet in staat was om te zorgen voor haar eigen emotionele welzijn. Dit werd geprojecteerd op haar gedrag: de behoefte om altijd in beweging te zijn, onrust en moeite met concentreren waren manieren waarop zij de onopgeloste spanningen in haar familie zichtbaar maakte. Pas toen deze onderliggende dynamiek werd blootgelegd, kon ze beginnen met het loslaten van deze “erfgoedlast” en haar eigen rust vinden.
De rol van ADHD in het familiesysteem
In veel gevallen vervult een kind met ADHD de rol van ‘symptoomdrager’. Dit betekent dat het kind onbewust het gedrag of de problemen van het hele gezin weerspiegelt. Het ADHD-gedrag kan de aandacht afleiden van grotere systeemverstoring. In sommige gevallen kan het kind zelfs worden gezien als een signaal dat er iets fundamenteels mis is in het gezin, bijvoorbeeld verborgen conflicten of onopgeloste trauma’s.
Concrete ervaring:In een andere praktijkervaring werd een jonge jongen met ADHD geconfronteerd met een situatie waarbij hij constant hyperactief en impulsief was. Door middel van systemische opstellingen bleek dat zijn gedrag voortkwam uit de spanningen tussen zijn ouders, die beiden een verleden hadden van verstoring in hun eigen gezinsdynamiek. De moeder was opgegroeid in een gezin waar continu ruzies en alcoholisme de sfeer bepaalden, en dit onbewuste patroon van chaos werd nu doorgegeven in haar eigen gezinsdynamiek. Het kind, als onbewuste ‘symptoomdrager’, liet de onopgeloste spanningen en angsten van zijn ouders zien door zijn gedrag. Het doorbreken van deze cyclus in de opstelling gaf de ouders de ruimte om de balans in hun relatie te herstellen en het kind zijn eigen plek te geven in het systeem.
Hoe systemisch werk kan helpen bij ADHD
Opvoedopstellingen en familieopstellingen helpen om deze verborgen dynamieken zichtbaar te maken. Door het gehele systeem in kaart te brengen, wordt duidelijk welke patronen spelen en welke onbewuste rollen het kind op zich neemt. Dit maakt het mogelijk om het gedrag van het kind vanuit een breder perspectief te begrijpen en uiteindelijk te doorbreken. Het doel van systemisch werken is niet om het kind of het gedrag te veranderen, maar om het onderliggende familiesysteem te herstellen, zodat het kind zich weer in balans kan voelen en niet langer de verantwoordelijkheid hoeft te dragen voor de onopgeloste kwesties van de ouders of grootouders.
Concrete ervaring:Een gezin kwam naar een opstelling vanwege de ADHD-symptomen van hun zoon. Het bleek dat de vader van het kind zich altijd verantwoordelijk had gevoeld voor de zorg van zijn familie, omdat zijn eigen vader een ernstig ongeluk had gehad dat hem fysiek invalideerde. Deze verantwoordelijkheid droeg de vader onbewust door, wat zijn eigen onvermogen om te ontspannen en voor zichzelf te zorgen verergerde. Het kind, door het gedrag dat wordt geassocieerd met ADHD, symboliseerde de emotionele last die zijn vader van generatie op generatie had geërfd. Door deze dynamiek in de opstelling zichtbaar te maken, kon de vader zijn ‘familielast’ erkennen en het kind de ruimte geven om zijn eigen pad te volgen.
Hoe systemisch werk kan leiden tot verandering
Systemisch werk biedt inzicht in de bredere context van ADHD en hoe deze symptomen niet alleen een weerspiegeling zijn van individuele eigenschappen, maar vaak een gevolg van onopgeloste spanningen binnen het gezin of zelfs de bredere familie. Wanneer de patronen worden herkend en erkend, ontstaat er ruimte voor verandering.
Het kan beginnen met het erkennen van de onbewuste patronen die zich in de familie herhalen en het loslaten van deze erfenissen. Wanneer gezinsleden, inclusief ouders, zich bewust worden van de impact van deze transgenerationele overgangen, kunnen ze de verantwoordelijkheid voor de situatie weer teruggeven aan de juiste generatie. Het kind hoeft dan niet langer als ‘symptoomdrager’ te functioneren, maar kan zich ontwikkelen binnen een gezond, ondersteunend systeem.
Conclusie: ADHD vanuit een systemisch perspectief
ADHD is vaak veel meer dan alleen een neurologische stoornis; het is ook een weerspiegeling van de onbewuste patronen die in het familiesysteem spelen. Door ADHD vanuit een systemisch en transgenerationeel perspectief te benaderen, krijgen we niet alleen inzicht in het gedrag, maar ook in de onderliggende dynamieken die dit gedrag veroorzaken. Wanneer we deze dynamieken doorbreken, kunnen we ruimte creëren voor verandering, groei en herstel – zowel voor het kind als voor het gehele gezin.
Professionals: Geef je nu op voor een training