In systemisch werk is het verschil in dynamiek tussen ouders en kinderen en andere relaties een van de meest fascinerende en fundamentele principes. Dit inzicht biedt professionals die met ouders, gezinnen of kinderen werken een waardevol perspectief om relaties te begrijpen en interventies effectief te maken.
Ouders en kinderen: de unieke dynamiek van geven en ontvangen
Tijdens feestdagen, zoals de Kerstdagen, kunnen de hoge verwachtingen vaak leiden tot conflicten binnen families. Dit gebeurt vooral wanneer er op de diepere systemische laag rond deze dynamieken vergissingen zijn. Het niet herkennen van deze onderliggende dynamieken kan ervoor zorgen dat misverstanden escaleren, wat de harmonie binnen gezinnen verstoort.
De relatie tussen ouders en kinderen is uniek en gebaseerd op een fundamentele dynamiek: ouders zijn gevend, en kinderen zijn ontvangend. Ouders geven het belangrijkste door aan hun kinderen, en dat is het leven. Het leven ontstaat vanuit onze Bron en is Liefde. Dit proces van geven vindt plaats zonder de verwachting van terugontvangen. Ouders zijn niet verantwoordelijk voor het geluk van hun kinderen. Zij kunnen daarvoor wel voorwaardenscheppend zijn. Het belangrijkste element daarin is ‘onvoorwaardelijk houden van’.
Wanneer dit principe niet gevoeld of ontvangen kan worden door kinderen, ontbreekt vaak het gevoel van bestaansrecht, een ‘gezien worden’, en een gevoel van erbij horen. Kinderen die dit essentiële fundament missen, kunnen moeite hebben met het vinden van hun plek in het gezin of in de wereld. Het erkennen en versterken van deze dynamiek kan een krachtige heling brengen.
Wanneer de balans in deze relatie wordt verstoord, bijvoorbeeld doordat een ouder van een kind emotionele steun of erkenning verlangt, kan dat leiden tot verstrikking. Kinderen stellen zich vanuit een kinderlijke vergissing vaak op als de gevende partij ten opzichte van hun ouders. Dit onbewuste zorgen voor hun ouders kan hen belasten met verantwoordelijkheden die niet bij hen horen. Kinderen kunnen zich onbewust verantwoordelijk voelen voor het geluk van hun ouders, waardoor zij een last dragen die niet bij hen hoort. Dit kan zich uiten in gedrag zoals overmatige gehoorzaamheid, angst of juist opstandigheid.
De unieke dynamiek in deze relatie is dus geen tekortkoming maar een natuurlijk en noodzakelijk gegeven. Wanneer ouders volledig op hun plek staan als gever, kunnen kinderen zich vrij ontwikkelen, zonder de druk van onbewuste verantwoordelijkheden. Dit bevordert een gezonde, liefdevolle en onbelaste relatie tussen ouder en kind.
Andere relaties: balans in geven en ontvangen
In relaties waar geen DNA-verbinding is – zoals die tussen vrienden, collega’s, of partners – werkt de dynamiek van geven en ontvangen op een fundamenteel andere manier. Hier is balans het kernprincipe.
Wanneer iemand iets geeft, ontstaat er bij de ander een natuurlijke neiging om iets terug te geven, waardoor de relatie in evenwicht blijft. Je voelt heel gauw of een vriendschap in onbalans is.
Als een van de partijen voortdurend meer geeft dan ontvangt, kan er onbalans ontstaan. Dit kan leiden tot gevoelens van schuld bij de ontvanger of frustratie bij de gever. Het herstellen van deze balans is cruciaal om de relatie gezond en duurzaam te houden.
Een uitzondering is de balans in geven en ontvangen tussen broers en zussen.
Het geven en ontvangen tussen broers en zussen heeft een andere dynamiek dan die tussen ouders en kinderen. Men is wel DNA van elkaar maar het leven-gevende principe speelt geen rol. Tussen broers en zussen is geven en ontvangen in balans een belangrijke dynamiek. Kinderen hebben in essentie geen enkele verantwoordelijkheid om voor elkaar te zorgen; dat is de verantwoordelijkheid van de ouders. In de praktijk zie je vaak dat de oudste veel geeft aan de jongere broers of zussen. We zien vaak dat jongere kinderen dat later weer in balans teruggeven aan de oudere kinderen.
Wanneer deze balans wordt verstoord, bijvoorbeeld doordat een van de kinderen voortdurend meer moet geven of ontvangen, kan dit leiden tot spanningen binnen de familie. Het herstellen van deze balans is belangrijk om gezonde relaties tussen broers en zussen te behouden.
Praktijkvoorbeeld: herken de dynamiek
Een concreet voorbeeld kan deze dynamieken verduidelijken:
In een gezinssituatie: Een ouder voelt zich door werkdruk of ziekte overbelast en verwacht dat een kind “goed gedrag” vertoont om de ouder te ontlasten. Het kind voelt deze druk en probeert onbewust aan de verwachting te voldoen. Hierdoor raakt het kind verstrikt in de rol van gever, terwijl de ouder in de rol van ontvanger belandt. Dit verstoort de natuurlijke orde.
In een vriendschapsrelatie: Een vriend helpt een ander door voortdurend emotionele steun te bieden zonder zelf iets terug te ontvangen. Na verloop van tijd kan deze vriend zich uitgeput voelen, terwijl de ontvanger ongemak kan ervaren over de scheve balans. Hier kan een gesprek over wederkerigheid de relatie herstellen.
Professionele toepassing
Voor professionals in het werkveld biedt dit inzicht een kader om gezinsdynamieken of andere relationele systemen te analyseren. Bij opvoedvraagstukken is het cruciaal om te onderzoeken of ouders en kinderen hun natuurlijke plekken en rollen innemen. In systemische opstellingen is dit zichtbaar: ouders die niet volledig op hun plek staan als gever, staan vaak letterlijk niet “achter” hun kind, maar bijvoorbeeld naast of zelfs tegenover hen.
Bij interventies in andere systemen – zoals teams of partnerrelaties – kan de nadruk juist liggen op het herstellen van balans in geven en ontvangen. Door bewustwording te creëren rondom de rol van beide partijen in de relatie, kunnen professionals interventies inzetten die leiden tot meer harmonie en gelijkwaardigheid.
Conclusie
De dynamiek van geven en ontvangen vormt de kern van menselijke relaties. In de unieke band tussen ouders en kinderen is deze dynamiek een bron van kracht en liefde. In andere relaties biedt balans juist de basis voor verbinding. Voor professionals is het herkennen en benutten van deze dynamieken een essentieel instrument om gezinnen en relaties op een duurzame manier te ondersteunen.