Hoe weet je of opvoed-problemen een familie-systemische oorsprong hebben?
Als we opvoed-problemen tegenkomen in een gezin dan hebben we te maken met verschillende factoren, zowel bij de ouder als bij het kind. Veelal wordt er gekeken naar, en gewerkt aan het gedrag van het kind. Maar gedrag is een gevolg, geen oorzaak! Het kind spiegelt iets, is mogelijk overvraagd.
De werkelijke oorzaak
De werkelijke oorzaak van opvoed-problemen komt snel omhoog als we kijken naar patronen in het familiesysteem. Dit kunnen we doen via de specifieke methodiek van het “Individueel opstellen’ met een van de ouders. We zien dan bijvoorbeeld de bijzondere trouw die een kind kan hebben aan zijn ouders. Daarbij vragen we ons dan af: Is het kind vrij of gebonden aan het familiesysteem? En, is de opvoedende ouder vrij of gebonden aan zijn of haar herkomstgezin/familiesysteem?
Als praktische tips en trucs niet werken
Als ouders al veel praktische tips en trucs hebben toegepast, maar ze behouden het gevoel dat iets hen onderuit haalt, dan is het goed om eens systemisch verder te kijken! Mogelijk is er een onbewuste factor die een rol speelt bij de opvoed-problemen.
Met welke vragen kan er systemisch gewerkt worden?
De opvoed-problemen waarmee systemische gewerkt kan worden zijn heel divers: Boos of driftig kind, bedplassen, broekpoepen, een kind dat niet naar school wil, onzekerheid, angsten, een ouder die geen ‘nee’ kan zeggen, een kind dat de ouder claimt. Een ouder die te dicht op zijn puber zit en niet kan ‘loslaten’ etc. etc.
De geschiedenis herhaalt zich
Soms geeft een ouder in zijn verhaal al aan dat de relatie die hij met zijn kind heeft, lijkt op de relatie die hij had met zijn eigen ouders. Er zijn gebeurtenissen die zich letterlijk herhalen van generatie op generatie, een familie-systemische oorsprong.De geschiedenis herhaalt zich.
Zo vertelde een moeder over de vrouwenlijn in haar familie. De moeder, haar moeder én grootmoeder hadden alle drie een doodgeboren kindje gehad. Een andere moeder vertelde dat zij, haar moeder én grootmoeder op hun 18e een zwangerschap hadden afgebroken. Een vader vertelde eens dat alle oudste zoons met tegenzin het familiebedrijf hadden voortgezet; hij had nu een probleem met zijn zoon. Deze voorbeelden zijn nogal verbazingwekkend letterlijk. Heel vaak zien we een ge-bondenheid van kinderen aan ouders met een zwaar lot. Ook als ouders een moeilijke relatie hebben of er is een echtscheiding geweest zien we dat kinderen gaan zorgen voor hun ouders. Ze zijn dan ‘te groot’ en nemen vaak een ‘verkeerde ‘plek in.
Ge-bonden of ver-bonden?
Bij voorgaande verhalen wordt mijn systemische oor gealarmeerd: hier is sprake van een ge-bondenheid in het familiesysteem onder invloed van grote gebeurtenissen. Deze ge-bondenheid werkt op onbewust niveau in een diepere laag: het fundament onder alle gebieden, de binding binnen de primaire familiegroep. Als we hier vruchtbare aarde maken, dan zal dat effect hebben op de bovenliggende lagen, dat van het gedrag. Opvoed-problemen verdwijnen dan als sneeuw voor de zon.
In grote lijnen kun je zeggen dat er systemisch iets aan de hand is zodra er zaken aan de orde komen als: extreme emoties bij ouder en/of kind, onbegrijpelijke en extreme gedragingen bij ouder en/of kind, of steeds terugkerende conflicten in het gezin.We zien dan als we aan de slag gaan dat er op de ‘onderlaag’ iets verstoord en verstrikt is geraakt in het familie- systeem.
De vijf systemische dynamieken
1. Chronologie: anciënniteit en de juiste plaats
2. Iedereen hoort erbij
3. Iedereen draagt zijn eigen lot
4. Ouders geven oneindig aan hun kinderen (zelfde DNA)
5. Er is een balans in geven en ontvangen (ander DNA)
Bij het opstellen bekijken we deze dynamieken. Het gaat daarbij niet om de inhoud van verhalen en gebeurtenissen of om psychologische zaken, hoe iemand als persoon was, maar om de juiste plaatsing. Plaatsing van het lot bij de persoon bij wie het behoort, het erkennen van de juiste plek van eenieder, het doorgeven van liefde van ouders aan hun kinderen, en het geven en ontvangen in balans tussen anderen, en dit alles in het belang van het gehele systeem waar wij onderdeel van zijn.
Binnen een familiegeneratie zijn we ten diepste verbonden met alle personen binnen de familielijn en daarmee ook met het (familie) lot. Daarnaast is er een sterk voelbare stroom van liefde, de bron van ons bestaan, het leven-gevende principe, die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Dit alles maakt dat deze familieband zo bijzonder is. Het erbij horen in het primaire familiesysteem geeft ons het fundamentele en essentiële gevoel van bestaansrecht.
Door: Marianne Langemeijer
Praktijk: Praktijk voor Kwaliteitsopvoeding